Stress is gezond!?

Ja, echt waar! Of toch niet?

Kelly McGonigal, gezondheidspsycholoog, bestudeerde verschillende onderzoeken en kwam tot de conclusie dat stress gezond is.

“What if everything you thought you knew about stress was wrong?”

Op TED Talk vertelt ze over deze onderzoeken en wat de bevindingen zijn. En wat ze te vertellen heeft, klinkt erg interessant. (Onderaan dit blog vind je de link.)

Maar: je kunt je natuurlijk afvragen hoe ze op het idee komt dat stress gezond is, zeker als je zelf hebt ervaren dat veel of langdurige stress niet prettig is en klachten geeft.

De cruciale factor volgens McGonigal is anders gaan denken over stress. Uit de onderzoeken die zij heeft bestudeerd, blijkt dat stress alleen gevaarlijk is als je dénkt dat het gevaarlijk is. Door je mindset te veranderen is stress niet meer je ‘vijand’ maar je ‘bondgenoot’. En word je door stress juist gezonder en gelukkiger, krijg je meer energie en verbetert het je weerstand. Maar dan moet je natuurlijk wel anders tegen stress aan gaan kijken 😉

Hoe doe je dat dan?

Door de signalen van de stressreactie te zien als een teken dat je lichaam energie krijgt. Het sneller kloppende hart bereidt je voor op actie en sneller ademen zorgt ervoor dat er meer zuurstof naar je hersenen gaat.

Meestal interpreteren we de fysieke veranderingen van de stressreactie namelijk als angst of als teken dat we niet goed omgaan met de druk. Maar wanneer je het ziet als ondersteunend voor je prestatie ben je minder gestressed. Deelnemers in één van de onderzoeken die zo leerden denken waren niet alleen minder gestressed, minder angstig en hadden meer zelfvertrouwen, maar interessant genoeg veranderde ook hun fysieke stressreactie. Bij een typische stressreactie gaat je hartslag omhoog en trekken je bloedvaten samen, maar bij deze deelnemers was er een gezonder cardiovasculair profiel, met andere woorden: hun bloedvaten bleven ontspannen.

“Dit is de biologische verandering die het verschil kan maken tussen een stressgerelateerde hartaanval op je 50e en goed leven tot je 90e.”

Maar heeft McGonigal eigenlijk wel gelijk?

Er zijn namelijk ook kritische geluiden uit wetenschappelijke hoek te horen op haar conclusies:
– dat ze correlatie verwart met een oorzakelijk verband
– en dat ze de betekenis van de resultaten overdrijft.

Een voorbeeld. Eén van de onderzoeken waarop McGonigal zich baseert, laat zien dat de overtuiging dat stress schadelijk is, gecorreleerd is aan ziekte en vroegtijdig overlijden. Er is dus een samenhang, maar dat wil niet zeggen dat er een oorzakelijk verband is. Er is een simpeler manier om deze resultaten te verklaren, schrijft een kritisch wetenschapper. Mensen die stress ervaren zonder veel klachten zullen de overtuiging hebben dat stress niet schadelijk is voor hun gezondheid. En mensen die wél klachten hebben als gevolg van stress zullen denken dat stress schadelijk is. Ook dit kan de samenhang verklaren die de onderzoekers vonden. Maar overtuiging is daarmee niet de oorzaak van ziekte en vroegtijdig overlijden…!

McGonigal maakt vaker de fout correlatie aan te zien voor een oorzakelijk verband. Dit maakt dat haar conclusie niet goed is onderbouwd en dat de bewering dat “stress gezond is als je je mindset verandert” nogal kort door de bocht is.

Hoe het wel zit.

Stress heb je nodig. Het hoort bij het leven want het helpt je goed te functioneren bij drukte en in stressvolle situaties. Het houdt je scherp, zorgt ervoor dat je adequaat kunt reageren en je zou kunnen zeggen dat stress op deze momenten gezond is.
Maar… als spanning in je lichaam blijft terwijl de oorzaak ervan is verdwenen, is dat zeker niet nuttig. En ook niet echt gezond, omdat de balans in je lichaam verstoord raakt. Er ontstaan niet specifieke veranderingen in het systeem (dat wil zeggen dat het niet uitmaakt wat de aanleiding was van de stress en dat er dus veranderingen in je lichaam ontstaan onafhankelijk van het type stressor).

De aanpassing die in eerste instantie zinvol was, wordt contraproductief en geeft een hoge belasting voor het hele systeem, waardoor herstelmogelijkheden afnemen: dit wordt ‘allostatic overload’ genoemd (McEwen, 2010). Omdat je lichaam niet voldoende herstelt, is er nu een voedingsbodem voor klachten.
En dit is ook precies wat er uit vele duizenden onderzoeken blijkt: dat stress een verstorend en ziekmakend effect heeft op het immuunsysteem, stemming, hersenen, slaap, noem maar op.

Onnodig verhoogde spanning, ‘allostatic overload’, is dus zeker iets wat je gezondheid niet ten goede komt. Maar op die momenten dat de spanning oploopt door een nieuwe stressor, is het zeker de moeite waard je mindset over de sensaties daarvan te veranderen. Want McGonigal heeft wel een belangrijk punt. Eigenlijk zegt ze:

“Wanneer je stress voelt, maak het dan niet erger door daarvan in de stress te raken. Reframe de stress als opwinding en laat het in je voordeel werken.”

Op zich niet een nieuw inzicht (dit reframen wordt al sinds de jaren 50 toegepast). Maar het kan absoluut het verschil maken. Dit zie ik in mijn praktijk regelmatig bij mensen die signalen van spanning interpreteren als bedreigend voor hun gezondheid. Ze schrikken ervan, maken zich druk: “ik ben zo benauwd”, “ik krijg vast een hartaanval”, “het gaat helemaal niet goed met mij”. Ik kan je verzekeren (en deze mensen bevestigen dat ook en misschien herken je het zelf ook wel): door deze gedachtengang wordt het er niet beter van… Wanneer je dan onder begeleiding ervaart dat al deze symptomen verminderen en vaak zelfs verdwijnen wanneer je ontspant, geeft dat weer vertrouwen. Meer vertrouwen in het lichaam en vertrouwen dat deze signalen heel normaal zijn.
Eindelijk doorbreek je de vicieuze cirkel naar beneden en kan je er een opwaartse cirkel van maken.

Terug naar McGonigal. Interessant is of het veranderen van je mindset de kans kleiner maakt dat spanning in het lichaam blijft als de stressor is verdwenen. Immers, de stress loop minder hoog op én er is dat gezondere cardiovasculaire profiel tijdens de stressreactie. Ook al zijn er nogal wat haken en ogen aan haar bewering dat stress gezond is, dit is wel stof tot nader onderzoek!

Samenvattend:

• stress is gezond
• stress is niet gezond als spanning in je lichaam blijft terwijl de oorzaak ervan is verdwenen
• wanneer je stress ervaart, maak het dan niet erger door daarvan in de stress te schieten: verander je mindset
• wanneer je klachten hebt is het zinvol te onderzoeken of er bij jou sprake is van ‘allostatic overload’
• verminder onnodig verhoogde spanning en geef je lichaam de kans weer te herstellen, “stress is still a killer”

Wil je weten of bij jou sprake is van ‘allostatic overload’?
Heb je klachten waarbij je een vermoeden hebt dat spanning een rol speelt?
Wil je anders omgaan met stress?
Wil je graag eens écht ontspannen?
Maak dan een afspraak!

En zoals beloofd de link naar de TED Talk (met ondertiteling) van KellyMcGonigal:
http://www.ted.com/talks/kelly_mcgonigal_how_to_make_stress_your_friend?language=nl
(duurt ongeveer 14 minuten)

Laat je hieronder weten wat je ervan vindt? Overtuigt ze je? Of heeft mijn blog je kritisch gemaakt? Ik ben benieuwd!